ماده 143 مکرر قانون مالیات های مستقیم: راهنمای جامع مالیات نقل و انتقال سهام در بورس (نیم درصد مقطوع)

مقدمه

آگاهی از قوانین مالیاتی یکی از ارکان اصلی فعالیت موفقیت‌آمیز در هر بازار مالی، به ویژه بازار سرمایه، محسوب می‌شود. بازار بورس اوراق بهادار، به عنوان یکی از پویاترین بخش‌های اقتصادی کشور، همواره شاهد نقل و انتقال حجم وسیعی از سهام و حق تقدم سهام است. در این میان، آشنایی با ضوابط مالیاتی حاکم بر این نقل و انتقالات، برای تمامی فعالان اعم از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی، کارگزاران و تحلیلگران ضروری است. ماده 143 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، یکی از مواد کلیدی و تأثیرگذار در این حوزه است که به تعیین نرخ و نحوه وصول مالیات نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام در بورس می‌پردازد. این مقاله با هدف تفسیر و تحلیل جامع این ماده قانونی، به تشریح ابعاد مختلف آن و ارائه بینش‌های لازم در این خصوص می‌پردازد.

محتوای اصلی

تعریف و اهمیت ماده 143 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم

ماده 143 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم مقرر می‌دارد: «از هر نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار و یا بازارهای خارج از بورس که مورد تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار باشد، مالیات مقطوع نیم درصد (۰.۵%) ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام وصول خواهد شد. از این بابت وجه دیگری به عنوان مالیات بر درآمد نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام و مالیات عملکرد مطالبه نخواهد شد.»

این ماده قانونی دارای اهمیت بسیار زیادی است؛ چرا که به طور صریح، نرخ مالیات نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام در بورس را به صورت مقطوع و با نرخ نیم درصد (۰.۵%) تعیین کرده است. مقطوع بودن مالیات به این معناست که پس از پرداخت این نیم درصد، هیچ مالیات دیگری اعم از مالیات بر درآمد یا مالیات عملکرد از بابت این نقل و انتقال مطالبه نخواهد شد. این ویژگی، شفافیت و سادگی قابل توجهی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آورد و از پیچیدگی‌های احتمالی محاسبات مالیاتی جلوگیری می‌کند.

دامنه شمول و نحوه محاسبه

• دامنه شمول: این ماده به طور خاص نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت‌ها را پوشش می‌دهد. محل انجام معامله نیز حائز اهمیت است؛ مالیات مذکور صرفاً بر معاملات انجام شده در بورس اوراق بهادار و یا بازارهای خارج از بورس که مورد تأیید سازمان بورس و اوراق بهادار باشند، تعلق می‌گیرد. این امر شامل بازار فرابورس ایران نیز می‌شود که تحت نظارت سازمان بورس فعالیت می‌کند.

• نحوه محاسبه: مالیات به صورت نیم درصد (۰.۵%) ارزش فروش سهام و حق تقدم سهام محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، مبلغ ناشی از فروش سهام یا حق تقدم در بورس، مبنای محاسبه این مالیات خواهد بود. به عنوان مثال، اگر سهامی به ارزش 100 میلیون ریال به فروش برسد، مالیات متعلقه 500 هزار ریال (0.5% × 100,000,000) خواهد بود.

ماهیت مقطوع بودن مالیات و پیامدهای آن

ویژگی مقطوع بودن مالیات نیم درصدی، بارزترین شاخص این ماده قانونی است. این بدان معناست که:

1. عدم نیاز به اظهارنامه: فروشنده سهام یا حق تقدم سهام، نیازی به ثبت این درآمد در اظهارنامه مالیاتی خود و پرداخت مالیات مجدد بابت آن ندارد.
2. معافیت از سایر مالیات‌ها: این درآمد، از شمول مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی، مالیات بر عایدی سرمایه و سایر مالیات‌های مرتبط با عملکرد شرکت (در صورتی که فروشنده شخص حقوقی باشد) در خصوص این نقل و انتقال، خارج است.
3. سادگی در اجرا: فرآیند وصول این مالیات بسیار ساده است. معمولاً کارگزاران بورس، در زمان انجام معامله و تسویه آن، مبلغ مالیات را از فروشنده کسر و به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز می‌نمایند. این امر، مسئولیت مالیاتی را از دوش سرمایه‌گذار برداشته و فرآیند را تسهیل می‌کند.

تمایز با سایر اشکال مالیات بر درآمد

این مالیات نیم درصدی، با هدف تسهیل و تشویق سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، از سایر اشکال مالیات بر درآمد متمایز می‌شود. در حالی که در سایر فعالیت‌های اقتصادی ممکن است درآمد حاصل از فروش مشمول نرخ‌های پلکانی مالیات بر درآمد باشد، در بورس نرخ ثابت و بسیار پایین‌تری در نظر گرفته شده است. این رویکرد، به جذب نقدینگی و افزایش عمق بازار سرمایه کمک شایانی می‌کند.

نتیجه‌گیری

ماده 143 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، ابزاری مهم و کارآمد در نظام مالیاتی کشور است که با تعیین یک نرخ مالیاتی ثابت و مقطوع نیم درصدی برای نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام در بورس، شفافیت، سادگی و کارایی را به این بخش از بازار سرمایه هدیه داده است. درک صحیح این ماده برای تمامی فعالان بازار سرمایه، از اهمیت بالایی برخوردار است و به آن‌ها کمک می‌کند تا با آگاهی کامل از تعهدات و معافیت‌های مالیاتی خود، تصمیمات سرمایه‌گذاری بهینه‌تری اتخاذ نمایند. این قانون با کاهش پیچیدگی‌های مالیاتی و نرخ پایین، محیطی جذاب‌تر برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند و به پویایی و توسعه بازار سرمایه یاری می‌رساند.

سوالات متداول

1. نرخ مالیات نقل و انتقال سهام در بورس چقدر است؟
نرخ مالیات نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام در بورس، نیم درصد (۰.۵%) ارزش فروش است.

2. آیا مالیات نقل و انتقال سهام در بورس مقطوع است؟
بله، این مالیات مقطوع است؛ بدین معنا که پس از پرداخت آن، هیچ مالیات دیگری از بابت این نقل و انتقال مطالبه نخواهد شد.

3. مسئولیت پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام در بورس بر عهده کیست؟
در عمل، کارگزاران بورس در زمان انجام معامله، این مالیات را از فروشنده کسر و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌نمایند.

4. آیا این مالیات شامل همه انواع اوراق بهادار می‌شود؟
خیر، این ماده به طور خاص به نقل و انتقال سهام و حق تقدم سهام شرکت‌ها در بورس و بازارهای مورد تأیید سازمان بورس اشاره دارد.

5. آیا نیاز است درآمد حاصل از فروش سهام در بورس را در اظهارنامه مالیاتی خود اعلام کنم؟
خیر، با توجه به ماهیت مقطوع بودن این مالیات، نیازی به درج این درآمد در اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات مجدد از بابت آن نیست.

برای پاسخ به سوالات بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی در حوزه مالیات و حسابداری، به صفحه اینستاگرام ما به آدرس @poryanezafat72 مراجعه فرمایید.