تفسیر و تحلیل جامع ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم: بخشودگی مالیاتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس

مقدمه

بازار سرمایه به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی، نقش حیاتی در جذب نقدینگی، تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی و هدایت سرمایه‌ها به سمت تولید ایفا می‌کند. دولت‌ها به منظور تشویق شرکت‌ها به ورود به این بازار و بهره‌مندی از مزایای آن، مشوق‌های متعددی را در نظر می‌گیرند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، مشوق‌های مالیاتی است. در نظام حقوقی مالیاتی ایران، ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم (ق.م.م) به صراحت به موضوع بخشودگی مالیاتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و بازار خارج از بورس (فرابورس) می‌پردازد. این ماده با هدف ترغیب شفافیت، افزایش عمق بازار سرمایه و تسهیل فرآیند تامین مالی برای شرکت‌ها وضع شده است. در این مقاله به تفسیر و تحلیل دقیق این ماده قانونی، شرایط اعمال آن و آثار اقتصادی و مالی آن خواهیم پرداخت.

محتوای اصلی

متن قانونی ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم

ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم مقرر می‌دارد:

• «۱۰% از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار یا بازار خارج از بورس، از سال مالی قبول در بورس یا خارج از بورس، بخشوده می‌شود.»
• «۲۰% از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار یا بازار خارج از بورس که برای اولین بار سهام آن‌ها عرضه عمومی شود، از سال مالی عرضه عمومی، بخشوده می‌شود.»

تبیین مفاهیم و شرایط کلیدی

برای درک صحیح مفاد ماده ۱۴۳ ق.م.م، لازم است به تبیین برخی از مفاهیم و شرایط کلیدی آن بپردازیم:

1. شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار یا بازار خارج از بورس: منظور از این عبارت، شرکت‌هایی هستند که پس از طی مراحل پذیرش و احراز شرایط لازم توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، در یکی از بازارهای بورس (مانند بازار اول، دوم، تابلو اصلی و فرعی) یا فرابورس (مانند بازار اول، دوم، سوم و بازار پایه) مورد پذیرش قرار گرفته و سهام آن‌ها قابلیت معامله پیدا کرده است. این شرط، دروازه اصلی ورود به بهره‌مندی از این بخشودگی است.

2. مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات: این بخشودگی مشخصاً شامل مالیات بر درآمدی می‌شود که شرکت از محل فعالیت‌های اصلی و عملیاتی خود یعنی فروش کالاها و ارائه خدمات کسب می‌کند. این بدان معناست که درآمدهای غیرعملیاتی و اتفاقی، نظیر درآمد حاصل از فروش دارایی‌های ثابت، سود سپرده‌های بانکی و… مشمول این بخشودگی نخواهند بود. این تاکید، به اهمیت حمایت از فعالیت‌های تولیدی و خدماتی شرکت‌های بورسی اشاره دارد.

3. ۱۰% بخشودگی: این میزان بخشودگی برای شرکت‌هایی است که صرفاً در بورس یا فرابورس پذیرفته شده‌اند و سهام آن‌ها در حال معامله است. هدف از این بخش، تشویق شرکت‌ها به حفظ حضور و فعالیت در بازار سرمایه است.

4. ۲۰% بخشودگی (برای اولین بار عرضه عمومی): این نرخ تشویقی بالاتر برای شرکت‌هایی در نظر گرفته شده است که سهام آن‌ها برای اولین بار به عموم مردم عرضه می‌شود. این مکانیزم، محرک قوی‌تری برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند تا با تبدیل شدن از سهامی خاص به سهامی عام و عرضه اولیه سهام خود، علاوه بر تامین مالی، از مزیت مالیاتی قابل توجهی بهره‌مند شوند. این امر به افزایش عمق و نقدشوندگی بازار سرمایه نیز کمک می‌کند.

5. از سال مالی قبول/عرضه عمومی: بخشودگی مالیاتی از سال مالی که شرکت در بورس یا فرابورس پذیرفته شده یا سهام آن برای اولین بار عرضه عمومی گردیده است، اعمال می‌شود. این بدان معناست که شرکت می‌تواند از ابتدای سال مالی مربوطه، از این مزیت مالیاتی استفاده کند و محدود به زمان دقیق پذیرش یا عرضه در میانه سال مالی نیست.

اهداف و فلسفه وضع ماده ۱۴۳

وضع ماده ۱۴۳ ق.م.م دارای اهداف کلان اقتصادی و مالیاتی متعددی است:

• توسعه و تعمیق بازار سرمایه: با ارائه مشوق‌های مالیاتی، شرکت‌ها ترغیب می‌شوند که به بورس و فرابورس ورود کنند که این امر به افزایش تعداد شرکت‌های پذیرفته شده، تنوع صنایع و در نتیجه عمق و کارایی بازار سرمایه کمک می‌کند.
• جذب سرمایه‌های مردمی و افزایش شفافیت: پذیرش در بورس مستلزم رعایت استانداردهای بالاتر شفافیت، گزارشگری مالی و حاکمیت شرکتی است. بخشودگی مالیاتی، شرکت‌ها را به سمت این شفافیت سوق داده و اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب می‌کند.
• تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی: بورس و فرابورس، ابزارهای نوینی برای تامین مالی شرکت‌ها (مانند انتشار سهام، اوراق بدهی) فراهم می‌کنند. مشوق مالیاتی، انگیزه شرکت‌ها برای استفاده از این ابزارها را افزایش می‌دهد.
• رونق اقتصادی: با تسهیل تامین مالی شرکت‌ها و افزایش شفافیت، زمینه برای رشد و توسعه فعالیت‌های تولیدی و خدماتی فراهم آمده که در نهایت به رونق اقتصادی کشور منجر می‌شود.

نحوه اعمال و نکات اجرایی

برای بهره‌مندی از بخشودگی مالیاتی ماده ۱۴۳، شرکت‌ها باید نکات زیر را مدنظر قرار دهند:

• تاییدیه سازمان بورس: شرکت باید دارای گواهی پذیرش از سازمان بورس و اوراق بهادار باشد.
• اظهارنامه مالیاتی: میزان بخشودگی در اظهارنامه مالیاتی شرکت با رعایت مقررات قانونی و با استناد به پذیرش در بورس یا فرابورس اعمال می‌شود.
• اسناد و مدارک: نگهداری و ارائه مستندات مربوط به پذیرش در بورس و محاسبات دقیق درآمد مشمول بخشودگی به سازمان امور مالیاتی ضروری است.
• تطابق با استانداردهای حسابداری: محاسبات مالیاتی باید با رعایت استانداردهای حسابداری و قوانین مربوطه انجام شود.

نتیجه‌گیری

ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم، ابزاری مهم و کارآمد در جهت توسعه و پویایی بازار سرمایه کشور محسوب می‌شود. این ماده با ارائه بخشودگی مالیاتی ۱۰ و ۲۰ درصدی، شرکت‌ها را به ورود به بورس و فرابورس، افزایش شفافیت و جذب سرمایه‌های مردمی ترغیب می‌کند. درک صحیح مفاد این ماده و شرایط اعمال آن برای مدیران مالی، حسابداران و مشاوران مالیاتی شرکت‌ها ضروری است تا بتوانند از این فرصت قانونی به بهترین نحو استفاده نمایند. بهره‌مندی از این مزیت مالیاتی نه تنها به نفع شرکت‌هاست، بلکه به رشد و توسعه کل اقتصاد کشور نیز کمک شایانی می‌کند.

سوالات متداول

۱. بخشودگی مالیاتی ماده ۱۴۳ شامل چه شرکت‌هایی می‌شود؟
این بخشودگی شامل شرکت‌هایی می‌شود که در بورس اوراق بهادار یا بازار خارج از بورس (فرابورس) پذیرفته شده‌اند.

۲. میزان بخشودگی مالیاتی در این ماده چقدر است؟
میزان بخشودگی برای شرکت‌های پذیرفته شده ۱۰ درصد و برای شرکت‌هایی که برای اولین بار سهام آن‌ها عرضه عمومی می‌شود، ۲۰ درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات است.

۳. آیا این بخشودگی برای تمام انواع درآمدهای شرکت است؟
خیر، این بخشودگی صرفاً شامل مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاها و خدمات (درآمدهای عملیاتی) شرکت می‌شود و درآمدهای غیرعملیاتی را در بر نمی‌گیرد.

۴. از چه زمانی بخشودگی مالیاتی اعمال می‌شود؟
بخشودگی از سال مالی که شرکت در بورس یا فرابورس پذیرفته شده یا سهام آن برای اولین بار عرضه عمومی گردیده است، اعمال می‌شود.

۵. آیا این بخشودگی دائمی است یا دارای محدودیت زمانی؟
بر اساس نص صریح ماده، این بخشودگی از سال مالی قبول یا عرضه عمومی اعمال می‌شود و در صورت حفظ شرایط پذیرش در بورس/فرابورس، ادامه خواهد داشت. مگر آنکه تغییرات قانونی جدیدی در آینده صورت گیرد.

برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره تخصصی در زمینه‌های مالیات، حسابداری و قوانین کار، می‌توانید سوالات خود را در صفحه اینستاگرام ما به آدرس @poryanezafat72 مطرح نمایید.